İnsanın Aslî Vatana Dönüşü

İnsan, iki yönden mütalaa edilir: Cismani. ruhanî..
Cismani, yani dış görünüşteki maddi hali demektir.
- Bu babda herkes eşittir. Ve umumi bir hüküm alır. Ruhani duruma, bu kalıbın ötesinde saklı duruma gelince orada özel bir hal başlar. Umumi hükümde mütalaa edilen insan; bazı derecelerle asli vatanına dönebilir. O dereceleri almak için, dinimizin zahirdeki emirlerini birer sebep olarak ele alır ve ilerler.. Ve sırası ile, manevi yola; marifet âlemine geçer. Hele marifet çok yücedir. Peygamber S.A. efendimiz onu överken, şöyle buyurur;

- «Her şeyi özünde toplayan bir hikmet var ki o, hak marifetidir.»
Kulun bunlara erebilmesi için; görsünler, işitsinler diye, iş tutmaması gerekir.
Yapılacak işler için dereceleri üç bölüme ayıracağız. ki bunlara cennet tabir edilir:
BÎR: Mülk âlemindeki cennet.. Buna MEVA denir.
ÎKÎ: Melekut âlemindeki cennet.. Buna NAİM cenneti tabir edilir.
ÜÇ : Ceberut âlemindeki cennet.. Buna da FİRDEVS cenneti denir.
Bu anlatılanlar, cismani, - bu maddi varlığın tadacağı - nimetlerdir ki bunlara ancak, üç çeşit ilmi benlikte toplamakla erilir: Şeriat, tarikat, marifet...
Yeri gelmişken yukarıya yarısı beyan edilen Hadis-i Şerifin tümünü zikredelim.

- «Bütün hayırları, hikmeti derleyen şey: Hakka karşı irfan sahibi olmak ve onunla âmil olup, sonra, batılın da ne olduğunu bilmek ve terktir.»

Sırası gelmişken Peygamber S.A. efendimizin yaptığı bir duayı da anlatalım:

- «Allah’ım, bize hakkı göster ve ona uymayı nasip et; batılı bildir ve ondan kaçmayı kolay eyle.»
Keza, Peygamber S.A. efendimizin bu hususta bir Hadis-i Şerifini yine zikredelim:

- «Herkim nefsini bilir, onun uygunsuz arzularına muhalif kalırsa, gerçekten Rabbini bilmiş ve ona uymuş olur.»

Buraya kadar anlatılan şeyler, umuma şamil olan işlerdir. Bir de üstün istidada sahip insanların hali var ki, onları da aşağıda anlatacağız... Bunlara, HAS İNSAN tabirini kullanıyoruz.
Bu insanın vusulü, Hakka tam yakınlıktır. Oluşu sebebine gelince, tek şeyle olur, o da hakikat ilmi ki buna, lahutî olan yakınlık âleminde: TEVHÎD tabir edilir. Bu hal adet olduğu üzere dünya hayatında olur. Bu hale ermek için, uykuda olmakla, ayıklık arasında bir fark yoktur. Belki de esas uykuya dalınca, kalb bir aralık fırsat bulur ve asıl vatana gider. Bu gidiş külli de olur, cüz'i de... Nasıl ki Allah-ü Teala bir ayette şöyle ferman eyler:

- «Allah-ü Teala, nefisleri ölüm zamanı gelince öldürür. Bazılarını da uykularında... Hakkında ölüm hükmü olanı tutar. Kalanları, muayyen bir zaman için geri salar.» (Zümer, 42)

Buna işaret olarak Peygamber S.A. efendimizin bir Hadis-i Şerifini zikredelim:
- «Âlimin uykusu, cahilin ettiği ibadetten hayırlıdır.»

Burada kastedilen âlim, tevhid nuru ile içini nur eden; sonra da, harfsiz, sessiz, sır dili ile TEVHÎD ESMASINA devam eden zattır. Asıl insan budur. Bunu anlatan birkaç tane hadis-i kudsî zikredelim.

- «İnsan, sırrımdır; ben de onun...»
- «Batın ilmi sırlarımdan bir sırdır; onu, kullarımın kalbine koyarım, benden gayrı o hali bilen olmaz.»
- «Kulumun zannına göreyim. Beni aradığı an, onunlayım. İçinden anarsa, zatımda anarım. Bir topluluk içinde anarsa, daha hayırlı bir cemaat içinde anarım...»

Bu anlatılanlardan arzu edilen tek şeydir. O da: İnsan varlığında cüzî bir yer işgal eden, TEFEKKÜR İLMÎ... en önemlisi bu...

Bu tefekküre dair Peygamber S.A. efendimizin buyurduğu birkaç Hadis-i Şerifi anlatalım:

- «Bir anlık Tefekkür, bir yıllık ibadetten hayırlıdır.»
- «Bir anlık Tefekkür, yetmiş yıl ibadetten hayırlıdır.»
- «Bir anlık tefekkür, bin yıl ibadetten hayırlıdır.»

Her işte başarı, Hakkın zatında saklıdır.
Tefekküre dair zikri geçen Hadis-i Şerifler, biraz tefsir ister. Çünkü aynı mevzu üç şekilde anlatılıyor.
- Herkim, bazı hikmet taşıyan işleri düşünür. Onun bir parçasından birçok parçalar olduğunu, onlardan dahi nice şeyler husule geldiğini düşünürse ki buna tefekkür denir, yaptığı bu tefekkür bir yıllık ibadete bedel olur.
- Herkim, yaptığı ibadeti düşünür ve onların hikmetine karşı irfan duygusu taşırsa, bu tefekkürü yetmiş yıllık ibadete bedel olur.
- Herkim, ilahî marifeti düşünür; Allah-ü Teala’ya karşı tam irfan duygusuna sahip olmayı dilerse, bunun yaptığı tefekkür de bin yıllık ibadete bedel olur. Asıl irfan ilmi budur, îrfan ilmi demekle TEVHÎD halini kasd ediyorum. Arif kişi iştiyakını duyduğu zata, mahbubuna bununla erer. Bu halin neticesi ise, ruhânî bir halle; tam yakınlık âlemine uçup gitmek olur..

Abidler, cennete yürür giderler.. Arifler ise, yakınlık âlemine uçar giderler.

Aşıkların, kalbine has gözleri var;
Onlar görür, bakamaz başka nazırlar.
Kanatları bir başka, ne hacet damara;
Uçarlar, meleküta, âlemlerin Rabbına.
Bu uçuş, irfan sahibinin iç âleminde olur. Bu hale erene hakikî insan, adı verilir. Allah'ın sevgilisi, mahremi, gelini tabir edilir.
Bayezid-i Bistami Hz. şöyle buyurur:

- İrfan sahipleri, Allah'ü Teala’nın gelinleridir.

Diğer rivayette ise, şöyle anlatılır:

- Evliya zümresi. Allah'ın gelinleridir. Gelinleri ise, ancak sahipleri bilir. Îrfan sahibi olan veli kullar, bu görünen kalıp perdesine bürünmüştür.
Allah-ü Teâla bir kudsî hadiste şöyle buyuruyor:

-«Velîlerim, kubbelerim altındadır. Benden gayrı onları tanıyan olmaz.»

İnsanlar, duvaklı süslü geline bakarken ne görebilir ki?.. Ancak, dıştaki süsünden başka..
Yahya b. Maaz-ı Razı Der ki:
-Velî yeryüzünde, Allah-ü Teâla'nın reyhânıdır, onları sıddık zümresi koklayabilir.
O kokuyu alır, Rablanna iştiyak duyarlar. Değişik huylanna göre, ibadetleri artar. Bu da varlıklanndan soyundukları fena haline göredir.
Hakkın zati varlığına yakınlık, maddî varlıktan soyunup, fenâ âlemine geçiş kadardır. Fenâ hali nekadar artarsa. Hakka yakınlık o kadar artar.

Asıl velî, halinde tam yokluğa varan ve Hakkın varlığını müşahedeye dalandır.
Onun nefsinde, bir seçme kudreti yoktur. Ve onun benliğinde Hakla beraber ikinci bir varlık, karar kılamaz.
O, birçok kerametle teyid edilmiş olmasına rağmen, hepsinden beridir. Hiç biri ile ilgisi yoktur.
Orada, hiçbir halin ifşası görülmez. Çünkü RÜBUBÎYET sırrının ifşâsı küfürdür.
MÎRSAD adlı eserde şöyle denir:

- Keramet sahiplerinin hepsi, hallerinden perdelidir. Keramet gösteren için; keramet hayız hali sayılır. Böyle olmakla bearber bir velînin en az bin makamı vardır; ilki kerametler kapısıdır. Ondan geçen öbürlerine nail olur. Aksi halde hiç birine...